آزاده دواچی
فعال حقوق زنان
در چند هفته ی گذشته بحران پناهجویان و ورود آنها به کشورهای اروپایی از موضوعات بحث برانگیز اکثر رسانه ها شده است . اما انتشار تصویر کودک سه ساله ی سوری که با صورت بی جان بر شنهای سواحل ترکیه افتاده بود ، به واسازی نمادی برای نشان دادن وضعیت بحرانی پناهجویان و عدم تلاش کافی کشورهای اروپایی برای رفع این بحران گشت. کشته شدن و منتشر شدن عکس کودک سه ساله ی سوری تنها نمادی از پیچدگی و بحران وضعیت پناهندگان است که سالیان سال است همچنان ادامه داشته است . این بحران اخیر در وضعیت پناهجویان نشان دهنده ی نا امنی و عدم برقراری صلح در خاورمیانه و بخصوص جنگ در سوریه است که تاثیر خودش را بر زندگی هزاران نفر از مردمان ساکن این سرزمینها گذاشته است . با اینکه قربانیان جنگ و خشونت در این کشورها با توجه به بالا گرفتن رشد نظامی گری در منظقه همه ی مردمان آن کشور است اما تاثیر جنگ و آوارگی بر زندگی زنان تاثیری دو چندان است . تاثیر پیامدهای پناهجویی در زندگی زنان به خصو ص از منظر جابجایی ، جایگزین شدن و فرآیند رفتن از کشوری به کشور دیگر تاثیر چندگانه است که هر کدا م باید از منظری جداگانه مورد بررسی قرار گیرند.
وضعیت زنان در جنگ
مسلما یکی از عوامل اصلی بر رشد پناهندگی در سالهای اخیر مسئله ی جنگ در خاورمیانه بوده است ، جدا از تاثیر مخربی که جنگ بر وضعیت زندگی زنان گذاشته است اکثر زنان در این کشورها قربانی وحشی گری ، تجاوز و انوع خشونت های جنسی علیه زنان در جنگ در این کشورها که هر روزه بر آمارهای پیدا و پنهان آن افزوده می شود . نمونه ی آن را می توان در تجاوزهای جنسی در جنگ در سوریه و مناطق جنگی دید که هم اکنون در دست نیروهای موسوم به دولت اسلامی است . از سوی دیگر به دلیل نگاه جنسیتی و عقب مانده ای که نسبت به زنان در این گروههای رادیکال وجود دارد اغلب آنها به عنوان برده های جنسی مورد سو استفاده و تجاوز قرار می گیرند . این مسئله ، یعنی نگاه به زنان برای بهره کشی جنسی در جنگ از گذشته تا به امروز به عنوان یکی از شگردهای مردان در جنگ برای غلبه بر دشمن بوده است .
نسیم سعادت در این مورد می نویسد : در جنگ‌های نژادی، آبستن کردن زنان توسط مردان ملت و یا قوم متخاصم شیوه‌ی کثیفی است که برای نسل‌کشی به‌کار می‌رود. شکی نیست که زنان به جرم تعلق به ملیت، مذهب و یا قوم متخاصم و هم‌چنین به‌خاطر زن بودن مجبورند بار چنین ضربه‌ای را به دوش کشند. زن بودن باعث می‌شود که آنان به‌صورت مضاعفی بیگانه محسوب شوند و این مسأله آنها را هدف عمده‌ی تجاوز، تجاوزهای سیستماتیک و شکنجه‌ی جنسی قرار دهد تا بدین وسیله مردان و جامعه‌ی مردسالار دیگر را بی آبرو کنند! تسلط مردسالاری بر کلیه‌ی این جوامع باعث می‌شود تا این شکنجه و ابزار جنگی به‌شدت مؤثر واقع شوند و حتی در مواقعی که عقب‌ماندگی بی‌داد می‌کند، زنانی که از این تجاوز و جنگ جان سالم به‌در می‌برند، مورد هدف قتل‌های ناموسی از جانب مردان جامعه‌ی خود و حتی خانواده‌ی خود قرار می‌گیرند تا این “لکه‌ی ننگ” را از جامعه و یا از خانواده پاک کنند. به‌عبارتی برای بار سوم و در جامعه‌ی خود “بیگانه” و حتی دشمن محسوب می‌شوند! به جرم این که مورد هدف نیروهای مردسالار متخاصم قرار گرفته و بار فشار این جنگ را بیش از هر کسی دیگر تحمل کرده‌اند. شاید همین یکی از دلایل اصلی کوچ بسیاری از زنان در این کشورها برای یافتن پناهی بهتر برای زندگی و دوری از این نوع خشونت هاست .
آوارگی و تاثیر مخرب ان بر زنان
بنا بر گزارشات متعدد ۸۰ درصد پناهجویان در جهان را زنان و بچه‌هایی که عمدتا تحت سرپرستی آنان قرار دارند، تشکیل می‌دهند. در اکثر تصاویر منتشر شده از قربانیان و یا حتی پناهجویان تصاویر زنان در کنار فرزندان است. مادر بودن یکی از نشان های اصلی بسیاری از این پناهجویان است که اکثر آنان نه تنها مسول جان خویش هستند، بلکه موظف به نگهداری و مراقب از فرزندان خود می باشند . بسیار ی از زنان پناهجو به دلیل همین مادر بودن عموما متحمل رنج های بسیاری می شوند . تصاویر زیادی در روزهای اخیر در فضای رسانه ای منتشر شده است که مادران در حال حمل نوزادان خود هستند در یکی دیگر از تصاویر زنی در حالی که خودش در حال شنا و در دریاست در تلاش است تا نوزاد خود را نجات دهد.
در یکی دیگر از تصاویر و فیلم های منتشر شده در مرز مجارستان که از درگیری یکی از پناهجویان با پلیس این کشور فیلم گرفته شده است ، نشان می دهد که مرد خود و همسر و فرزنددش را به روی ریل قطار می برد برای اعتراض به جلوگیری از ورود آنها که دوباره نشان دهنده ی قربانی شدن زنان پناهجو و تاثیر آنان به عنوان مادر است. بسیاری از آنان به دلیل مادر بودن متحمل رنجهایی دو چندان می شوند ، چرا که نه تنها باید جان خود شان را نجات دهند بلکه مسول جان فرزندانشان هم هستند . استرس ها و نگرانی ها و همینطور رنج هایی که مادران در قبال فرزندانشان می کشند موجب می شوند که پروسه و وضعیت آوارگی آنا ن را دوچندان تحت تاثیر قرار دهد.
قربانیان خاموش پناهندگی
در میان آمارهای منتشر شده از وضعیت پناهجویان زن از گذشته تا به امروز درصد زیادی از این آمارها نشان دهنده ی تجاوزهای جنسی به زنان پناهجو است . این تجاوزها چه در قایق های حامل پناهجویان و چه در کمپ هایی که پناهجویان در آن اقامت دارند اتفاق می افتد . چندی پیشکریستوفر هاین، رئیس شورای پناهندگان ایتالیا، اعلام کرد به بسیاری از زنان پناهجو در قایق‌هایی که عازم جزایر جنوب ایتالیا هستند تجاوز جنسی شده است.
کریستوفر هاین روز شنبه (۱۳ مهر/۵ اکتبر) در گفت‌و‌گو با بخش فرهنگی شبکه رادیویی آلمان (دویچلند رادیو) در این باره گفت بسیاری از پناهجویان گزارش داده‌اند طی هزاران کیلومتر سفر دریایی‌شان از کشورهای آفریقایی به سواحل اروپا بارها به آنها تجاوز شده است. نسیم سعادت در خصوص وضعیت وخیم زنان پناهجو در کمپ ها می نویسد : کمپ‌های پناهندگی در جوار کشورهایی که جنگ در آنها جریان دارد، جهنمی دیگر برای زنان پناهجو است. خبرهایی که از کمپ‌های پناهجویان سوریه‌ای می‌رسد این مسأله را تأیید می‌کند. “بسیاری از زنان سوریه‌ای در مراکز پناهندگی مورد تجاوز قرار می‌گیرند و به‌همین دلیل بسیاری ترجیح می‌دهند که به خانه‌های‌شان برگردند.” (هوفینگتون پست، ۲۶ اکتبر ۲۰۱۳) طبق همان ،خبر بیش از ۵۰ درصد زنان سوریه‌ای که از یک سازمان خیریه تقاضای کمک کرده‌اند به مددکارهای اجتماعی گفته‌اند که مورد . آزارجنسی قرار گرفته‌اند.
او در همین مقاله می نویسد که تجاوز بخش جدایی‌ناپذیر و نهادینه شده در این کمپ‌هاست و در اغلب موارد توسط مأمورین و اداره‌کنندگان کمپ‌ها به‌صورت سیستماتیک و برنامه‌ریزی شده انجام می‌گیرد. این یکی از مکانیزم‌ها و راه‌های کنترل این کمپ‌ها در مقابل اعتراضات و سرکشی‌ها است! علاه بر این گزارش های منتشر شده در خصوص وضعیت زنان پناهجو در کمپ ها گویای این مطلب است که چه قدر زنان به دلیل تسلط نظام مردسالاری مورد انواع خشونت ها قرار می گیرند . در یکی از اخیر ترین رویدادهای مربوط به تجاوز زنان در کمپ در استرالیا گزارشی از رایو اس بی اس استرالیا پخش شد که نشان از فشار بر پناهجویان زن و آزار و اذیت جنسی آنها در این کمپ ها داشتگزارشگر رادیو فردا در این خصوص می نویسد: «در کنار شرایط سخت اقامت در کمپ‌های پناهندگی، تکان‌دهنده زمانی است که پناهجوی مورد آزار جنسی و تجاوز قرار می‌گیرد. در بهمن ماه سال ۱۳۹۲ زن متاهل پناهجویی در کمپ کریسمس طی تماسی با بخش فارسی رادیو ای‌بی‌اس استرالیا می‌گوید مورد تجاوز جنسی از سوی . یکی از پناهجویان هم‌کمپی‌اش قرار گرفته‌است. پلیس استرالیا در نامه خود به شبکه اس‌بی‌اس از آغاز تحقیقات در این زمینه خبر می‌دهد.براساس آمار وزارت مهاجرت استرالیا طی سه ماه بیش از ۲۸۰ حمله و تجاوز جنسی به کودکان در بازداشتگاه های پناهجویان ثبت شده است»
همه این آمارها تنها بخشی از چندین هزار تجاوز و قربانی شدن زنان در این کمپ هاست آنچه که مسلم است وضعیت بسیاری از زنان در همین پروسه ی پناهجویی مورد بررسی و توجه قرار نمی گیرد و در بسیاری از موارد بسیاری از زنان پناهجو به دلیل ملاحظات فرهنگی ، ترجیح می دهند در این خصوص سکوت کنند بسیاری از آنان دچار افسردگی ها ی شدید و بیماری های روحی و روانی می شوند که همه ی اینها نشان .دهنده وضعیت مخرب و تاثیر آن بر زنان پناهجو است .
با توجه به آنچه که گفته شد میتوان نتیجه گرفت که سیل جدید مهاجرت که در حال اتفاق افتادن است نیاز به چیدمان و استراتژی های گوناگوی دارد که در این میان وظیفه ی دولت و سازمانهای مربوطه است که به مسئله ی زنان مهاجر به عنوان قشر آسیب پذیر تر توجه بیشتری داشته باشند . شاید یکی از اهداف اصلی سازمانها را بتوان همین توانمند کردن زنان در گروهها ی مختلف دانست که بتوانند به نوعی بر چالش های مهاجرت و سخت پناهجویی حتی با وجود شرایط دشوار و مسولیتهایی که دارند بر آیند.
منابع :
«گفتگو با رادیو فردا» «سازمان زنان هشت مارس» «وبلاگ مهاجرت امن»
آزاده دواچی مترجم، شاعر و فعال حوزه زنان، کارشناس ارشد زبان و ادبیات انگلیسی، گرایش ادبیات تطبیقی ایران و فلسفه‌ی غرب است. وی هم‌اکنون مشغول به تحصیل در مقطع دکترای جامعه شناسی در حوزه زنان مهاجر در دانشگاه دیکن استرالیا است. آزاده دواچی مولف کتاب «فمنیسم؛ جنبش های زنان و چالش پیش رو» است
#حقوقزنان #آوارهگی #سوریه #دیدگاهنو #جنگ #آزادهدواچی #پناهجویی